Uienolie tegen wortelvlieg

Al eerder op deze bladzijden is geschreven over de inzet van uienolie ter verdrijving van de wortelvlieg. Uienolie is onlangs geregistreerd als basisstof. Dat betekent dat uienolie ingezet mag worden in de teelt van gewassen voor de wering van wortelvlieg in knolselderij en wortelgewassen. Uienolie is daarmee geen gewasbeschermingsmiddel omdat er niet getest is op beschermende werking, fytotoxiciteit enz. Er mag dus geen claim worden gelegd op bestrijding. Uienolie als basisstof is beoordeelt als veilig voor de gebruiker/toepasser en consument en het milieu

Verdrijven
De toelating door de EU van uienolie als basisstof schept duidelijkheid. Ook de plaatsing van uienolie op de biologische (SKAL) inputlijst maakt het helder: uienolie mag ingezet worden. Het basisidee van het effect van uienolie komt uit de mengteelt van uien en wortelen. Deze mengteelt zorgt voor verlaging van de wortelvliegdruk met als gevolg uitblijven van schade. In de literatuur is te zien dat de wortelvlieg wordt aangetrokken door de geur van schermbloemigen (peen, knolselderij, pastinaak, bleekselderij etc.). Vanuit deze gedachte is uienolie onderzocht op een verdrijvend effect op de wortelvlieg. PPO vond een duidelijk effect met het maskeren van de geur door uienolie. Afgelopen jaren hebben veel telers zowel gangbaar als biologisch ervaring opgedaan met uienolie.

Besparing
Jack van Es is teeltbegeleider van diepvriesbedrijf Ardo met een vestiging in Zundert. Van Es begeleidt o.a. peentelers die onder contract voor Ardo peen telen. Van Es ervaart dat de peentelers die dispensers met uienolie in het peenperceel hebben staan, kunnen besparen op bestrijdingsmiddel. Van Es constateert dat de op basis van wortelvlieg signalering in combinatie met uienolie leidt tot lagere aantallen wortelvliegen in de percelen waar uienolie dispensers staan. De signalering van wortelvliegen gebeurt al jaren en Van Es heeft de gegevens van de contracteelt afgelopen jaren geanalyseerd. Van Es geeft aan dat de er duidelijke verschillen zijn in het aantal chemische bestrijdingen tussen de percelen met en zonder uienolie: in percelen met uienoliedispensers wordt minder gespoten. Van Es geeft aan dat ca. 30% van de telers voor Ardo gebruik maakt van de uienolie dispensers.

Knolselderij
Ook in knolselderij heeft uienolie effect op verdrijving van de wortelvlieg. Marinus Vermue akkerbouwer in Heinkenszand gebruikt nu zeven jaar de uienolie in de knolselderij. Ook Vermue kiest voor de combinatie van signaleren en uienolie. Door de signalering krijgt Vermue inzicht in het verloop van de wortelvlieg vluchten en de druk in zijn percelen. Op basis van dit inzicht neemt Vermue een beslissing om te bestrijden. Oude inmiddels niet meer toegelaten insecticiden hadden een duurwerking aldus Vermue. De nieuwe insecticiden moeten het vooral hebben van de contactwerking. Dus gericht spuiten op het goede moment en de vliegen raken. Deze specifieke werking in combinatie met de hoge kosten van de huidige middelen heeft Vermue er zeven jaar gelden toe doen besluiten om de werking van uienolie te ervaren. En de ervaring is dat uienolie in combinatie met signalering, leidt tot minder schadegevallen en een lagere inzet van gewasbeschermingsmiddelen.

Onderzoek
Ook de bioteelt profiteert van de uienolie, Hans Rozendaal uit Strijen past de uienolie toe in bio pastinaak en in bio knolselderij. Rozendaal was meer dan tien jaar gelden één van de praktijkbedrijven waar PPO indertijd onderzoek deed naar de effecten van uienolie tegen de wortelvlieg. Toen was het nog een houtje-touwtje systeem met plastic bekertjes die met vloeistof bijgevuld moesten worden. Rozendaal zag in dat onderzoek de effecten van de uienolie. In het verleden heeft Rozendaal veel schade ondervonden van de wortelvlieg. Als biologische teler waren er weinig mogelijkheden maar werd wel nadrukkelijk gezocht naar mogelijkheden om schade te verminderen en te voorkomen. Juist daarom bood Rozendaal zijn percelen aan voor het onderzoek van PPO. Na afloop van het onderzoek is Rozendaal doorgegaan met de inzet van uienolie. Inmiddels is de toepassing veel gebruiksvriendelijker geworden door de granulaatformulering waarbij de uienolie geleidelijk vrij komt. Sinds de inzet van uienolie heeft Rozendaal geen schade van betekenis geconstateerd in de pastinaak en de knolselderij.

Geleidelijke afgifte
Toen indertijd het onderzoek door PPO werd uitgevoerd heeft adviseur Sander Bernaerts de ontwikkeling nauwlettend gevolgd. Op basis van het onderzoek heeft hij de dispenser en het granulaat laten ontwikkelen. Dit granulaat zorgt er voor dat de uienolie niet vervluchtigd en de dispenser zorgt voor een geleidelijke afgifte. Deze combinatie biedt Bernaerts aan via zijn bedrijf Naturim. De ervaring leert dat afhankelijk van de vorm van het perceel ongeveer vier dispensers per hectare voldoende is. Uienolie dispensers kunnen direct na het planten ingeval van knolselderij, of na opkomst van peen worden geplaatst.De vergroening van teelten en ook de gewenste weerbaarheid van gewassen maken de zoektocht naar nieuwe mogelijkheden erg belangrijk. Naast gewasbeschermingsmiddelen die zowel chemisch als van natuurlijke oorsprong kunnen zijn, zijn er andere stoffen met een effect op planten of op ziekten en plagen. Deze stoffen dienen uiteraard wel getoetst te worden op veiligheid. Dat gebeurt in de toetsing als basisstof. Met een registratie als basisstof ontstaan er nieuwe mogelijkheden. De inzet van uienolie als geregistreerde basisstof voor verdrijving van de wortelvlieg is daar een goed voorbeeld van.Ulko Stoll

Basisstoffen
Naast gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen zijn er huis, tuin en keuken middelen die voorheen op de RUB lijst (Regeling Uitzonderingen Bestrijdingsmiddelen) stonden. Deze middelen kunnen sinds 2018 geregistreerd worden als basisstof. Daar hoort een beoordeling bij. Een geregistreerde basisstof is geen gewasbeschermingsmiddel maar er is wel aangetoond dat deze veilig is voor de omgeving en een werking heeft. Uienolie is als één van de eerste stoffen geregistreerd als basisstof. De registratie is een traject geweest van drie jaar waarbij vragen over werking en over effect op de volksgezondheid moesten worden beantwoord. De aanvraag voor beoordeling van uienolie als basisstof is gedaan op initiatief van Bionext met medewerking van LNV om ervaring op te doen in deze procedure.